Wat te doen bij het premenstrueel syndroom (PMS)?
In het kort:
- 5% tot 40% van vrouwen tussen 25 en 44 jaar ervaart PMS gerelateerde klachten.
- Oorzaken van PMS zijn niet volledig begrepen, maar hormonale en neurofysiologische verstoringen worden genoemd als mogelijke factoren.
- Conventionele therapieën omvatten psychologische interventies en medicatie, zoals antidepressiva of anticonceptiva.
- Leefstijlgerichte interventies, zoals voedingsaanpassingen, verbeteringen van het slaappatroon, stressmanagement en lichaamsbeweging kunnen belangrijk zijn bij PMS.
- Supplementen in de zin van fytonutriënten zoals Monnikspeper (Vitex Agnus Castus), Maca en Ashwagandha kunnen ondersteuning bieden in het verminderen van PMS gerelateerde klachten.
PMS wordt gedefinieerd als het maandelijks optreden van symptomen van zodanige aard dat ze het normaal leefpatroon verstoren. Het komt voornamelijk voor bij vrouwen tussen de 25 en 45 jaar. Echter krijgen steeds meer jongere dames er ook mee te maken. Van de vrouwen die menstrueren heeft naar schatting 5% tot 40 % cyclus-gerelateerde klachten in de vorm van PMS of PMDD. PMDD staat voor Premenstruele Dysfore Disorder, een ernstigere vorm van PMS gekenmerkt door veelal psychische problematieken.
Oorzaken
De oorzaken van PMS zijn niet goed gekend. Er zijn verschillende theorieën met betrekking tot het ontstaan van PMS. Zo worden de klachten doorgaans gelinkt aan hormonale schommelingen, maar bloedonderzoek toont doorgaans geen veranderingen aan. PMS en vooral PMDD worden door de vele psychische klachten ook gezien als een psychische aandoening. Volgens verschillende onderzoeken kan PMS veroorzaakt worden door een verstoring van neurotransmitters. Neurotransmitters zijn chemische boodschappers binnen in het zenuwstelsel. Een ontregeling van de ‘’feel good’’ neurotransmitter serotonine wordt hierbij voornamelijk als een van de mogelijke oorzaken gezien.Naast verstoringen op neurofysiologisch gebied kunnen ook endocriene (hormonale) verstoringen leiden tot klachten. Er zijn aanwijzingen dat veranderende gevoeligheid van een aantal hormonen gedurende de menstruatiecyclus, voornamelijk oestrogeen en progesteron, ook zouden kunnen leiden tot PMS gerelateerde klachten. Veelal wordt er gebruik gemaakt van een ‘’PMS dagboek’’. Ervaren klachten worden hierbij in kaart gebracht gedurende de menstruatiecyclus en kunnen zo meer inzicht vergaren in het ontstaan van de klachten. Een voorbeeld hiervan is de kalendertest van de NVOG (Nederlandse Vereniging voor Obstetrie en Gynaecologie). Het verkrijgen van meer inzicht zou uiteindelijk kunnen bijdragen aan een vermindering van de klachten.
Conventionele therapie
Therapeutisch gezien bestaan er momenteel niet veel behandelmethodes voor PMS. Omdat oorzaken niet altijd duidelijk achterhaald kunnen worden tasten artsen en therapeuten nog wel eens in het duister. Om eventuele psychische oorzaken van het syndroom aan te pakken worden psychologische interventies, zoals cognitieve gedragstherapie, ingezet om beter om te kunnen gaan met de symptomen en belemmeringen die het met zich meebrengt in het dagelijkse leven. Naast deze interventie kan de huisarts ervoor kiezen om medicatie in te zetten. Vaak wordt er gekozen voor antidepressiva of anticonceptiva of een combinatie tussen beide. Zouden er naast deze interventies nog andere mogelijkheden zijn?Lijfstijl gerichte interventies
U raadt het misschien al. Zoals altijd is het belangrijk om eerst terug naar de basis te gaan. Afwijkingen in het voedingspatroon, verstoringen van het bioritme, teveel ontregelende stress en te weinig beweging kunnen het ontstaan van PMS en de daarbij behorende klachten in de hand werken1. Steeds meer onderzoeken uit de hoek van de leefstijlgeneeskunde hebben verschillende verbanden aangetoond tussen onvoldoende rust, obesitas, roken, onvolwaardige voeding, gebrek aan lichaamsbeweging en een lage inname van essentiële voedingsstoffen van voornamelijk Calcium, Magnesium, Vitamine B6, Vitamine D en Omega 3-vetzuren. Het is daarom van belang om al deze aspecten in overweging te nemen wanneer u kampt met PMS gerelateerde klachten. In combinatie met deze leefstijlinterventies kunnen fytonutriënten een wezenlijk positief verschil bij PMS creëren. Fytonutriënten zijn bioactieve plantenstoffen die onze fysiologie op verschillende manieren kunnen beïnvloeden. Er zijn aanwijzingen dat de volgende fytonutriënten PMS gerelateerde klachten op een positieve manier beïnvloeden.Monnikspeper (Vitex Agnus Castus)
Monnikspeper (Vitex Agnus Castus) is een kruid dat bioactieve stoffen bevat die de hormoonbalans kan verbeteren. Monnikspeper kan helpen bij PMS/PMDD, menstruatiestoornissen, menopauzale klachten en onder andere bij vruchtbaarheidsproblemen. In 2016 hebben Zwitserse gynaecologen, endocrinologen, psychiaters, psychologen en fytotherapeuten een interdisciplinair behandelprotocol opgesteld voor de behandeling van PMS/PMDD2. In dit protocol nam Monnikspeper een belangrijke plaats in. Diverse onderzoeken laten een positief effect zien van Monnikspeper bij PMS3. De Monnikspeperbes komt voornamelijk voor in landen rondom de Middellandse Zee. Het bevat verschillende fytonutriënten waaronder glycosiden, terpenen en etherische oliën. Het synergistische effect van al deze stoffen samen zorgen voornamelijk voor de werking ervan. Volgens geschriften werd het al gebruikt door Hippocrates, de grondlegger van de westerse geneeskunde. De gebruikte dosering is afhankelijk per persoon en het gebruikte extract. Het kent geen bijwerkingen en is veilig op de lange termijn. Er wordt wel geadviseerd om tijdens de zwangerschap, bij het geven van borstvoeding en in het geval van hormoongevoelige kankers dit product te vermijden.Maca (Lipidium Peruvianum Chavon)
Maca is een kruid dat zijn oorsprong vindt in de hooggebergte van Peru. Het wordt ook wel Peruaanse Ginseng genoemd. Maca is een adaptogeen. Adaptogenen zijn kruiden die het lichaam ondersteunen bij het omgaan met verschillende fysiologische, biochemische en psychische stressoren. Ze hebben energie verhogende, stress regulerende, mentale en fysieke conditie versterkende en verjongende eigenschappen. Dit is ook het geval bij Maca. Daarnaast is het mogelijk effectief bij PMS. Binnen de ‘’Maca-familie’’ bestaan er verschillende soorten. Er wordt gesteld dat gele Maca doorgaans het meest effectief is bij vrouwelijke hormoon gerelateerde klachten. Het gebruik van Maca is doorgaans veilig. Ook bij het gebruik van Maca wordt er geadviseerd om tijdens de zwangerschap, bij het geven van borstvoeding en in het geval van hormoongevoelige kankers dit product te vermijden.Ashwaghanda (Withania Somnifera)
Net als Maca is Ashwaghanda ook een adaptogeen. Ashwagandha betekent letterlijk ‘geur van paard’. Het verwijst naar de sterke geur en het geloof dat het gebruik van het kruid men de kracht en vitaliteit van een paard geeft. Het wordt ook wel Indische Ginseng genoemd. Het is een kruid die veelvuldig gebruikt wordt binnen de Ayurveda, de Indiase geneeskunde. De ayurveda is een voorloper van de westerse geneeskunde zoals wij die nu voornamelijk kennen. De plant bevat interessante actieve bestanddelen met veel verschillende effecten. Verschillende extracten van het kruid zijn onderzocht in wetenschappelijke studies. Het is aangetoond dat Ashwaghanda mogelijk een verlichting kan geven bij PMS gerelateerde klachten door regulatie van het (psycho-)neuro-endocriene-systeem4. Door het stimulerende effect van Ashwaghanda op het immuunsysteem en de schildklier is het raadzaam om eerst met uw arts het gebruik te overleggen in het geval van een auto-immuunziekte en/of wanneer u schildkliermedicatie gebruikt.Conclusie
Ongeveer 5% tot 40% van de vrouwen tussen de 25 en 44 jaar heeft last van PMS gerelateerde klachten in hun vruchtbare periode. De oorzaken van PMS zijn niet volledig begrepen, maar hormonale en neurofysiologische verstoringen worden genoemd als mogelijke factoren. Conventionele therapieën omvatten psychologische interventies zoals cognitieve gedragstherapie en medicatie, zoals antidepressiva of anticonceptiva. leefstijlgerichte interventies, zoals aanpassingen in voeding, slaappatroon, stressmanagement en lichaamsbeweging kunnen van belang kunnen zijn bij PMS. Onderzoeken in de leefstijlgeneeskunde wijzen op verbanden tussen ongezonde leefstijl en PMS-gerelateerde klachten. Fytonutriënten, zoals Monnikspeper, Maca en Ashwagandha kunnen mogelijk natuurlijke ondersteuning bieden bij het verminderen van PMS gerelateerde klachten. Raadpleeg uw arts of de gespecialiseerde therapeuten bij Gezondheid aan huis voor verdere vragen omtrent dit onderwerp.Bronnen:
1 Hashim, M. S., Obaideen, A. A., Jahrami, H. A., Radwan, H., Hamad, H. J., Owais, A. A., Alardah, L. G., Qiblawi, S., Al-Yateem, N., & Faris, M. A. E. (2019). Premenstrual Syndrome Is Associated with Dietary and Lifestyle Behaviors among University Students: A Cross-Sectional Study from Sharjah, UAE. Nutrients, 11(8), 1939. https://doi.org/10.3390/nu11081939
2 Green LJ, O'Brien PMS, Panay N, Craig M on behalf of the Royal College of Obstetricians and Gynaecologists. Management of premenstrual syndrome. BJOG 2017; 124: e73–e105
3 Csupor, D., Lantos, T., Hegyi, P., Benk?, R., Viola, R., Gyöngyi, Z., Csécsei, P., Tóth, B., Vasas, A., Márta, K., Rostás, I., Szentesi, A., & Matuz, M. (2019). Vitex agnus-castus in premenstrual syndrome: A meta-analysis of double-blind randomised controlled trials. Complementary therapies in medicine, 47, 102190. https://doi.org/10.1016/j.ctim.2019.08.024
4 Mahajan, R. & Sharma, R. (2017). An Ayurvedic perspective into the therapeutic strategy of Premenstrual syndrome (PMS). Int J Ayu Pharm Chem 2017 Vol. 7(2).
