De zin en onzin van spijsverteringsenzymen als voedingssupletie
In het kort:• Jaarlijks belanden meer dan 150.000 mensen in het ziekenhuis door een maag-, darm-, of leveraandoening
• Veroudering, medicatie en aandoeningen van de lever, galblaas, maag en alvleesklier kunnen leiden tot een verminderde productie en werking van spijsverteringsenzymen.
• Spijsverteringsproblemen en malabsorptie van voedingsstoffen kunnen de gezondheid schaden.
• In overleg met uw arts of gespecialiseerd therapeut kunt u bepalen of suppletie van verteringsenzymen kunnen bijdragen aan een betere gezondheid voor u.
De spijsvertering is een complex proces waarbij voedsel wordt afgebroken tot voedingsstoffen die ons lichaam kan opnemen en gebruiken. Jaarlijks belanden meer dan 150.000 mensen in het ziekenhuis door een maag-, darm-, of leveraandoening. Dat zijn er gemiddeld 417 per dag1. Spijsverteringsenzymen spelen een cruciale rol bij de spijsvertering. Ze zijn verantwoordelijk voor het afbreken van grote voedingsmoleculen in kleinere, gemakkelijk opneembare deeltjes. Hoewel spijsverteringsenzymen essentieel zijn voor een gezonde spijsvertering, is er veel discussie over het feit of het nodig is om verteringsenzymen te supplementeren.
Wat zijn verteringsenzymen?
Spijsverteringsenzymen zijn eiwitcomplexen die in het spijsverteringskanaal koolhydraten, vetten en eiwitten uit voedsel afbreken. Dit is noodzakelijk om de opname van voedingsstoffen uit voeding mogelijk te maken en een optimale gezondheid te behouden en/of te bevorderen. Zonder deze enzymen gaan de voedingsstoffen in de voeding verloren. Er zijn vele soorten spijsverteringsenzymen.
Voorbeelden van spijsverteringsenzymen zijn:
Voorbeelden van spijsverteringsenzymen zijn:
- amylase (afbraak lange ketens koolhydraten in kleinere suikerketens)
- protease (afbraak van eiwitten in aminozuren)
- lipase (splitsen vetten in glycerol en vetzuren)
- cellulase (afbraak van het voedingsvezel cellulose).
- Tolerase-G; is een prolyl oligopeptidase afkomstig uit Aspergillus niger schimmel dat als enige enzym in staat om gluten uit voeding af te breken in de maag en de dunne darm. Mensen met een verhoogde gevoeligheid voor gluten of een glutenallergie kunnen deze gelijktijdig innemen met de maaltijd om gluten aanwezig in de voeding grotendeels af te breken om een immuunreactie te voorkomen2.
Het lichaam maakt enzymen aan in het spijsverteringsstelsel, waaronder de mond, maag en dunne darm. Het grootste gedeelte van de enzymen worden geproduceerd in de alvleesklier. Vaak vindt de productie al plaats voorafgaand aan het consumeren. Bijvoorbeeld tijdens de bereiding van de maaltijd. Het lichaam is zo beter in de staat de voedingsstoffen op te nemen en te gebruiken. Het voldoende kauwen van voedsel zorgt er in de mond al voor dat amylase op het voedsel in kan werken. In de maag start de vertering van eiwitten en vetten.
Wat veel mensen niet weten is dat de voeding die wij consumeren natuurlijke enzymen bevatten. Zo bevatten avocado's, bananen, gember, honing, kiwi, mango's, papaja's, ananas en bijvoorbeeld zuurkool natuurlijk voorkomende enzymen die na inname ook een bijdrage leveren aan de vertering van deze voedingsmiddelen en de maaltijd die gelijktijdig geconsumeerd wordt. Het lang bewaren, verhitten en bereiden van deze voedingsmiddelen kan de hoeveelheid en werking van deze enzymen verminderen. Vandaar dat veel deskundigen adviseren om met regelmaat, verse, onverhitte en onbewerkte voeding te nuttigen. Dit kan de spijsvertering ten goede komen.
Oorzaken van een verminderde productie en werking spijsverteringsenzymen
Mensen zijn doorgaans goed in staat om voldoende spijsverteringsenzymen te produceren. Echter zijn er ook situaties waarin het lichaam minder goed in staat is voldoende spijsverteringsenzymen te produceren. Een verminderde aanmaak beïnvloedt het vermogen van het lichaam om het voedsel af te breken en voedingsstoffen op te nemen. Deze situatie kan leiden tot nutritionele voedingstekorten en kan het functioneren van het lichaam zowel op het fysieke als mentale vlak verminderen.
Er zijn verschillende oorzaken van een verminderde productie of werking van de enzymen:
Er zijn verschillende oorzaken van een verminderde productie of werking van de enzymen:
- Veroudering: De natuurlijke productie van enzymen neemt vaak af met de leeftijd. Oudere mensen zijn daardoor vaak minder goed in staat spijsverteringsenzymen te produceren dan jongere mensen3.
- Exocriene Pancreas Insufficiëntie (EPI): De alvleesklier (pancreas) is een belangrijk orgaan dat veel spijsverteringsenzymen produceert. Ontoereikend functioneren van de alvleesklier leidt tot een verminderde productie van spijsverteringsenzymen. Aandoeningen zoals pancreatitis (ontsteking van de alvleesklier) of een erfelijke aandoening zoals taaislijmziekte (cystische fibrose) kunnen leiden tot EPI. Dit kan leiden tot buikpijn, een opgeblazen gevoel en toegenomen winderigheid. De inzet van enzymen zou in deze situaties kunnen leiden tot een verbeterde vertering4.
- Galblaas- of leverproblemen: Gal wordt geproduceerd in de lever en opgeslagen in de galblaas. Gal is noodzakelijk voor het kleiner maken van vetten. Dit proces wordt emulgatie genoemd. Door het creëren van kleinere “vetdeeltjes” is lipase beter in staat op de vetten in te werken. Leverziektes en bijvoorbeeld galstenen kunnen dit proces ernstig verstoren, waardoor de vertering van vetten beperkt wordt. Mensen kunnen een verminderde vertering van vetten bijvoorbeeld herkennen aan plakkende ontlasting en het achterblijven van vetten in de ontlasting, ook wel steatorroe genoemd5.
- Genetische factoren: Sommige mensen hebben moeite met het produceren van specifieke enzymen die nodig zijn voor de afbraak van bepaalde voedingsstoffen. Lactose-intolerantie is bijvoorbeeld het gevolg van een tekort aan het enzym lactase, dat nodig is voor de afbraak van lactose. Het supplementeren van lactase in het geval van een lactose-intolerantie zou gastro-intestinale problemen kunnen voorkomen6. Ook wordt er onderzocht of het inzetten van enzymen bij mensen met coeliakie, een auto-immuun ziekte waarbij mensen geen gluten kunnen verdragen, zou kunnen helpen. Momenteel wordt er alleen geadviseerd om gluten volledig te vermijden7.
- Te hoge zuurgraad (pH) van het maagzuur: Pepsine is een spijsverteringsenzym dat verantwoordelijk is voor de vertering van eiwitten in de maag. Pepsine wordt geactiveerd bij pH van 1.5 tot 2.0. In het geval van een slechte leefstijl of bepaalde medicatie, vaak voorgeschreven bij een verdenking van “brandend maagzuur”, wordt er minder maagzuur geproduceerd door cellen in het maagslijmvlies. Dit kan de werking van pepsine beïnvloeden en daarmee ook de spijsvertering van eiwitten8. Een verstoorde vertering van eiwitten kan leiden tot sterk ruikende ontlasting, vaak omschreven als een “rotte eieren lucht”.
Conclusie
Voor gezonde mensen zonder spijsverteringsproblemen is het supplementeren van spijsverteringsenzymen geen noodzaak. Dit is echter niet voor iedereen het geval. Suppletie van verteringsenzymen kan een belangrijke rol spelen bij verschillende spijsverterings- en malabsorptiestoornissen, zoals EPI en lactose-intolerantie. Het is belangrijk dat u met uw (behandelend) arts of gespecialiseerd therapeut eerst de mogelijke oorzaken van de verminderde spijsvertering in kaart brengt. Voor een overzicht van de verschillende opties qua supplementen kunnen onze collega's u uiteraard ook informeren. Het inzetten van spijsverteringsenzymen en consumeren van natuurlijk voorkomende enzymen, eventueel in combinatie van andere interventies, zou dan een positieve bijdrage kunnen leveren aan uw gezondheid.
Bronnen:
1 RIVM. (2023). Maag, darm lever aandoeningen. Verkregen via https://www.vzinfo.nl/onderwerpen/maag-darm-en-leveraandoeningen.2 Janssen G, Christis C, Kooy-Winkelaar Y, Edens L, Smith D, van Veelen P, Koning F. Ineffective degradation of immunogenic gluten epitopes by currently available digestive enzyme supplements. PLoS One. 2015 Jun 1;10(6):e0128065.
3 Rémond D, Shahar DR, Gille D, Pinto P, Kachal J, Peyron MA, Dos Santos CN, Walther B, Bordoni A, Dupont D, Tomás-Cobos L, Vergères G. Understanding the gastrointestinal tract of the elderly to develop dietary solutions that prevent malnutrition. Oncotarget. 2015 Jun 10;6(16):13858-98. doi: 10.18632/oncotarget.4030. PMID: 26091351; PMCID: PMC4546438.
4 Domínguez-Muñoz JE. Pancreatic enzyme therapy for pancreatic exocrine insufficiency. Curr Gastroenterol Rep. 2007 Apr;9(2):116-22. doi: 10.1007/s11894-007-0005-4. PMID: 17418056.
5 Xie C, Huang W, Young RL, Jones KL, Horowitz M, Rayner CK, Wu T. Role of Bile Acids in the Regulation of Food Intake, and Their Dysregulation in Metabolic Disease. Nutrients. 2021 Mar 28;13(4):1104. doi: 10.3390/nu13041104. PMID: 33800566; PMCID: PMC8066182.
6 Montalto M, Nucera G, Santoro L, Curigliano V, Vastola M, Covino M, Cuoco L, Manna R, Gasbarrini A, Gasbarrini G. Effect of exogenous beta-galactosidase in patients with lactose malabsorption and intolerance: a crossover double-blind placebo-controlled study. Eur J Clin Nutr. 2005 Apr;59(4):489-93. doi: 10.1038/sj.ejcn.1602098. PMID: 15674309.
7 Mitea C, Havenaar R, Drijfhout JW, Edens L, Dekking L, Koning F. Efficient degradation of gluten by a prolyl endoprotease in a gastrointestinal model: implications for coeliac disease. Gut. 2008 Jan;57(1):25-32. doi: 10.1136/gut.2006.111609. Epub 2007 May 9. PMID: 17494108.
8 Sanaka, M., Yamamoto, T., & Kuyama, Y. (2010). Effects of proton pump inhibitors on gastric emptying: a systematic review. Digestive diseases and sciences, 55(9), 2431–2440. https://doi.org/10.1007/s10620-009-1076-x.
